مقاله تحلیلی جنگ آمریکا و اسپانیا
فهرستی از معروف‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌هایی با موضوع جنگ آمریکا و اسپانیا
جنگ آمریکا و اسپانیا (1898):
تحلیل کامل تاریخی، سیاسی و فرهنگی
پیشینه تاریخی
جنگ آمریکا و اسپانیا در سال ۱۸۹۸ اثرات ژئوپلیتیکی عظیمی داشت. زمینه‌های آن در قرن نوزدهم و در بستر امپریالیسم اروپایی، استعمار اسپانیا در قاره آمریکا و بیداری قدرت‌طلبی آمریکا نهفته است.
در بهار سال ۱۸۹۸، درگیری‌ای کوتاه اما سرنوشت‌ساز میان ایالات متحده و امپراتوری اسپانیا آغاز شد؛ جنگی که کمتر از چهار ماه به طول انجامید اما مسیر تاریخ را تغییر داد. جنگ آمریکا و اسپانیا نه‌تنها پایان اقتدار استعماری اسپانیا را رقم زد، بلکه آغاز دوره‌ای تازه از گسترش نفوذ جهانی ایالات متحده بود — نقطه‌ای که از آن، آمریکا از قدرتی قاره‌ای به امپراتوری‌ای فرادریایی بدل شد.
ریشهٔ این جنگ در بحران کوبا نهفته بود؛ مستعمره‌ای اسپانیایی که مردمش برای استقلال می‌جنگیدند و افکار عمومی آمریکا با شعار حمایت از آزادی کوبایی‌ها تحریک می‌شد.
انفجار مرموز رزم‌ناو آمریکایی USS Maine در بندر هاوانا، بهانه‌ای شد تا واشنگتن علیه مادرید اعلام جنگ کند.
اما فراتر از این حادثه، این نبرد بازتاب روحیهٔ نوظهور امپریالیستی آمریکا بود — کشوری که در پایان قرن نوزدهم می‌خواست جای قدرت‌های اروپایی را در اقیانوس آرام و دریای کارائیب بگیرد.
1. استعمار اسپانیا در کارائیب و آسیا
تا قرن نوزدهم، اسپانیا هنوز مستعمراتی در کوبا، پورتوریکو، فیلیپین و گوام داشت. اما این امپراتوری در حال افول بود.
2. خیزش ملی‌گرایی در کوبا
از میانه قرن نوزدهم، مردم کوبا علیه استعمار اسپانیا دست به شورش زدند (جنگ ده‌ساله ۱۸۶۸–۱۸۷۸). در دهه ۱۸۹۰، شورش دیگری به رهبری خوزه مارتی آغاز شد که منجر به سرکوب وحشیانه مردم توسط فرماندار اسپانیایی، والریانو وایلر شد.
3. نقش ایالات متحده
آمریکا ادعای حمایت از آزادی‌خواهان کوبایی را داشت، اما در عمل به دنبال نفوذ اقتصادی و سیاسی در منطقه کارائیب و آسیا بود.
دلایل اصلی جنگ
جنگ آمریکا و اسپانیا در ظاهر، پاسخی به «فریاد آزادی‌خواهی مردم کوبا» بود، اما در واقع ریشه‌های عمیق‌تری در رقابت اقتصادی، جاه‌طلبی امپریالیستی و سیاست داخلی آمریکا داشت.
۱. بحران کوبا و احساسات ضداسپانیایی
در دههٔ ۱۸۹۰، مردم کوبا علیه سلطهٔ استعماری اسپانیا دست به شورش زدند. خشونت نیروهای اسپانیایی در سرکوب این قیام، خشم افکار عمومی آمریکا را برانگیخت.
روزنامه‌های نیویورک، با گزارش‌های اغراق‌آمیز و احساسی — که بعدها به نام روزنامه‌نگاری زرد (Yellow Journalism) شناخته شد — از رنج کوبایی‌ها نوشتند و شعار «به‌خاطر مِین، اسپانیا را تنبیه کنید!» را رواج دادند.
این فضای رسانه‌ای، فشار افکار عمومی را بر دولت واشنگتن برای مداخله افزایش داد.
۲. حادثهٔ ناو USS Maine
در ۱۵ فوریهٔ ۱۸۹۸، ناو جنگی آمریکا، USS Maine، که برای «حفاظت از منافع آمریکاییان» به بندر هاوانا اعزام شده بود، در انفجاری مهیب غرق شد.
گرچه علت واقعی انفجار هرگز به‌طور قطعی مشخص نشد، اما رسانه‌های آمریکایی فوراً انگشت اتهام را به‌سوی اسپانیا گرفتند.
این حادثه، نقطهٔ عطفی بود که به دولت و کنگرهٔ آمریکا بهانهٔ رسمی برای اعلان جنگ داد.
۳. منافع اقتصادی و جاه‌طلبی امپریالیستی
در پایان قرن نوزدهم، ایالات متحده به‌سرعت صنعتی شده و به قدرتی اقتصادی تبدیل شده بود که به بازارهای تازه و مستعمرات جدید نیاز داشت.
رهبران سیاسی و اقتصادی در واشنگتن بر این باور بودند که برای تثبیت جایگاه جهانی آمریکا، باید در اقیانوس آرام و دریای کارائیب حضور نظامی و مستعمراتی یافت.
کوبا، فیلیپین و پورتوریکو اهدافی بودند که از نظر استراتژیک و اقتصادی اهمیت فراوان داشتند.
جنگ با اسپانیا فرصتی فراهم کرد تا آمریکا برای نخستین‌بار وارد حوزهٔ نفوذ استعماری شود و امپراتوری خود را فراتر از مرزهای قاره‌ای گسترش دهد.
۴. انگیزه‌های سیاسی داخلی
در داخل آمریکا، دولت جمهوری‌خواه ویلیام مک‌کینلی با فشار افکار عمومی و رقبای سیاسی روبه‌رو بود.
مداخله در کوبا می‌توانست محبوبیت داخلی، وحدت ملی و مشروعیت سیاسی او را تقویت کند.
از سوی دیگر، گسترش قدرت نظامی در خارج از کشور، راهی بود برای انتقال تنش‌های اجتماعی و اقتصادی داخلی به صحنهٔ سیاست خارجی.
5. حمایت ظاهری از استقلال کوبا
رسانه‌های زرد آمریکا با شعارهای انسان‌دوستانه، بر ظلم اسپانیا به کوبایی‌ها تأکید کردند.
6. امپریالیسم نوین آمریکا
آمریکا به‌دنبال حضور در اقیانوس آرام، کنترل بر فیلیپین و تسلط بر مسیرهای تجاری بود.
جنایات جنگی و تخلفات انسانی
جنایات اسپانیا:
سیاست "بازتمرکز" توسط ژنرال وایلر که صدها هزار روستایی را در اردوگاه‌های غیربهداشتی زندانی کرد. تخمین زده می‌شود بیش از ۱۰۰,۰۰۰ نفر از بیماری و گرسنگی مردند.
جنایات آمریکا:
پس از جنگ و اشغال فیلیپین (1899–1902)، ارتش آمریکا دست به سرکوب خونین شورش ضد‌استعماری زد:
1- کشتار سمار (Samar Massacre): دستور فرمانده آمریکایی برای «قتل همه افراد بالای ۱۰ سال که اسلحه دارند»، منجر به قتل‌عام صدها غیرنظامی شد.
2- اردوگاه‌های اجباری در فیلیپین
3- استفاده گسترده از شکنجه (مانند water cure)
رسانه‌ها، تبلیغات و سینما
- رسانه‌های زرد (Yellow Journalism)
- روزنامه‌هایی مانند New York Journal (ویلیام راندولف هرست) و New York World (پولیتزر) نقش مهمی در تحریک افکار عمومی داشتند.
این رسانه‌ها با اغراق و جعل، مردم را به جنگ تحریک کردند.
پیامدهای جنگ
1- زوال امپراتوری اسپانیا
2- اسپانیا مستعمرات اصلی خود در کارائیب و اقیانوس آرام را از دست داد.
3- صعود آمریکا به عنوان یک ابرقدرت امپریالیستی
4- آمریکا کنترل کوبا (غیرمستقیم)، پورتوریکو، گوام و فیلیپین را به‌دست آورد.
5- استعمار جدید تحت شعار آزادی
6- آمریکا خود را "آزادی‌بخش" معرفی کرد، اما فیلیپین را به مستعمره تبدیل کرد تا ۱۹۴۶.
7- ایجاد پایگاه‌های دائمی نظامی
8- از جمله پایگاه گوانتانامو در کوبا که تا امروز باقی مانده.
جمع‌بندی
جنگ آمریکا و اسپانیا، جنگی کوتاه اما بنیادین در تاریخ معاصر بود که آمریکا را وارد باشگاه قدرت‌های استعماری کرد. در حالی که با شعار آزادی آغاز شد، به تولد نوع جدیدی از امپریالیسم – امپریالیسم دموکراتیک – انجامید. رسانه‌ها در تحریک احساسات نقش محوری داشتند، و سینما و مستند نیز در سال‌های بعد تلاش کرده‌اند زوایای مختلف این جنگ را بازتاب دهند.
در نتیجه، جنگ آمریکا و اسپانیا نه از سر دفاع از آزادی، بلکه ترکیبی از احساسات عمومی، منافع اقتصادی، رقابت ژئوپلیتیکی و محاسبات سیاسی داخلی بود.
جنگی کوتاه که پایانش آغاز عصر تازه‌ای شد — عصری که در آن ایالات متحده از قدرتی منطقه‌ای، به بازیگر اصلی نظام جهانی بدل شد.
| نام فیلم / مستند | سال ساخت | کشور تولیدکننده | کارگردان | موضوع / شرح |
|---|---|---|---|---|
| Crucible of Empire: The Spanish-American War | 1999 | آمریکا | Daniel A. Miller | مستند PBS درباره زمینه‌های تاریخی، جنگ و پیامدهای آن، با تصاویر آرشیوی |
| The Rough Riders | 1997 | آمریکا | John Milius | درام تاریخی درباره نقش تئودور روزولت و سواره‌نظام داوطلب در جنگ کوبا |
| Death in the Philippines | 2004 | آمریکا | PBS Frontline | مستند درباره جنگ فیلیپین و رفتار نیروهای آمریکایی پس از جنگ با اسپانیا |
| Amigo | 2010 | آمریکا / فیلیپین | John Sayles | فیلم داستانی درباره اشغال فیلیپین و تنش میان روستاییان و ارتش آمریکا |
| 1898, Our Last Men in the Philippines (1898: Los últimos de Filipinas) | 2016 | اسپانیا | Salvador Calvo | فیلمی تاریخی از نگاه سربازان اسپانیایی که در فیلیپین محاصره شده بودند |
| Baler | 2008 | فیلیپین | Mark Meily | فیلم درباره مقاومت آخرین نظامیان اسپانیایی در شهر Baler در فیلیپین |
