مقاله تحلیلی جنگ با داعش
فهرستی از معروف‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌هایی با موضوع جنگ با داعش​​​​​​​


مقاله تحلیلی مفصل درباره جنگ با داعش (دولت اسلامی عراق و شام) 

مقدمه
جنگ با داعش یکی از پیچیده‌ترین و خونین‌ترین درگیری‌های نظامی و امنیتی قرن بیست و یکم است که ابعاد منطقه‌ای و جهانی دارد. گروه داعش (دولت اسلامی عراق و شام) در سال‌های ابتدایی دهه ۲۰۱۰ با بهره‌گیری از خلأهای امنیتی، اختلافات سیاسی و نارضایتی‌های اجتماعی در عراق و سوریه شکل گرفت و به سرعت مناطق وسیعی را در این دو کشور تصرف کرد. این پدیده باعث واکنش گسترده بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی شد و موجب شکل‌گیری جنگی گسترده برای نابودی داعش و بازگرداندن ثبات شد.
البته اسناد به دست آمده از مناطق تحت سیطره داعش نشان میدهد که هسته های اولیه و بیعت اصلی داعش در سال 2006 توسط برخی از چهره های مهم القائده بسته شده بود.

1. پیشینه و زمینه‌های ظهور داعش

ریشه‌های ایدئولوژیک و گروه‌های افراطی:
داعش ریشه در گروه القاعده در عراق داشت که پس از حمله آمریکا به عراق (۲۰۰۳) و سقوط صدام حسین و سپس بیعت نخستین گروه از رهبران القائده در سال 2006  در بغداد (مطابق با اسناد داعش ) شکل گرفت.

بحران‌های سیاسی و فرقه‌ای:
اختلافات قومی و مذهبی بین شیعیان، سنی‌ها، کردها و دیگر گروه‌ها باعث شد مناطق گسترده‌ای از عراق و سوریه درگیر جنگ‌های داخلی و بی‌ثباتی شوند.

بحران داخلی سوریه (۲۰۱۱-):
فرصت مناسبی برای داعش بود تا در سایه هرج و مرج سوریه گسترش یابد.

ضعف حکومت‌ها و خلأ امنیتی:
ضعف نیروهای دولتی عراق و سوریه در کنترل کامل مناطق، داعش را قادر ساخت با استفاده از خشونت و تبلیغات بر مردم تسلط یابد.

حمایت‌های مالی و تسلیحاتی:
دریافت کمک‌های غیررسمی از برخی منابع منطقه‌ای ( از جمله ترکیه، سعودی و اسرائیل) و استفاده از منابع نفتی به عنوان منبع درآمد.

2. علل و دلایل اصلی جنگ با داعش

تهدید امنیتی منطقه‌ای و جهانی:
داعش با تبلیغات گسترده و عملیات تروریستی، تهدیدی جدی برای امنیت کشورهای منطقه و جهان شد.

گسترش ایدئولوژی افراطی:
برنامه داعش برای ایجاد خلافت اسلامی و تحمیل قوانین سخت‌گیرانه بر مردم.

ناپایداری سیاسی و جنگ‌های داخلی:
بحران داخلی سوریه و بحران سیاسی عراق شرایطی فراهم کرد که داعش به قدرت برسد.

3. روند جنگ با داعش

الف) شکل‌گیری و گسترش اولیه (۲۰۱۳-۲۰۱۴)
تصرف موصل، دومین شهر بزرگ عراق توسط داعش در سال ۲۰۱۴.
اعلام خلافت اسلامی توسط ابوبکر البغدادی.
گسترش سریع داعش در مناطق وسیعی از عراق و سوریه.

ب) مقابله نظامی و ائتلاف بین‌المللی (۲۰۱۴-۲۰۱۷)
تشکیل ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا با حضور بیش از ۶۰ کشور برای مبارزه با داعش.
عملیات هوایی گسترده علیه مواضع داعش.
حضور مستشاری ایران در سوریه و عراق به همراه محور مقاومت (حزب الله لبنان - حشدالشعبی- فاطمیون و زینبون)
حمایت و آموزش نیروهای محلی مانند پیشمرگه‌ها، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) و ارتش عراق.
عملیات آزادسازی موصل (۲۰۱۶-۲۰۱۷) و رقه (۲۰۱۷)، دو مرکز اصلی داعش.

ج) فروپاشی و شکست داعش (۲۰۱۸-۲۰۲۱)
کاهش شدید قلمرو داعش.
نابودی ساختارهای فرماندهی و لجستیکی گروه.
ادامه حملات چریکی و تروریستی داعش ولی با قدرت کمتر.

4. پیامدها و تبعات جنگ با داعش


- کشته شدن صدها هزار نفر و جابجایی میلیون‌ها آواره.

- ویرانی گسترده شهرها و زیرساخت‌ها در عراق و سوریه.

- بحران انسانی و نیاز به کمک‌های بین‌المللی گسترده.

- افزایش نفوذ نیروهای نظامی و سیاسی خارجی در منطقه.

- ایجاد چالش‌های امنیتی جدید در منطقه و جهان، از جمله تهدید تروریستی.

- تقویت گروه‌های محلی و نقش‌آفرینی بیشتر کردها و نیروهای دموکراتیک سوریه.


5. جنایات و نقض حقوق بشر توسط داعش

- قتل‌عام‌های وسیع علیه اقلیت‌های مذهبی، قومی و دینی مانند ایزدی‌ها، مسیحیان، شیعیان و کردها.
- برده‌داری جنسی و قاچاق زنان.
- نابودی آثار تاریخی و فرهنگی در مناطق تحت کنترل.
- استفاده از خشونت‌های بی‌رحمانه برای حفظ قدرت و کنترل مناطق.
- اجرای اعدام‌های علنی، شکنجه، و خشونت علیه غیرنظامیان.

6. چالش‌ها و پیچیدگی‌های جنگ  


- حضور نیروهای متعدد با منافع و اهداف مختلف.

- مسائل حقوقی و سیاسی درباره بازگرداندن آوارگان و اسرای داعش.

- جلوگیری از بازگشت داعش و پیشگیری از تجدید حیات آن.

- مدیریت بحران انسانی و بازسازی مناطق جنگ‌زده.


7. تأثیرات منطقه‌ای و جهانی
- افزایش همکاری بین‌المللی علیه تروریسم.
- تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه و نفوذ بیشتر ایران و روسیه.
- تاثیرگذاری بر سیاست‌های مهاجرتی و امنیتی کشورهای غربی.
- بازتعریف مفاهیم امنیت ملی و تروریسم در جهان.


8. سینما و هنر در مواجهه با جنگ با داعش

1. بازتاب جنگ با داعش در سینما
فیلم‌های مستند و داستانی:
بسیاری از فیلم‌ها و مستندهای بین‌المللی و منطقه‌ای تلاش کرده‌اند تصویری واقعی و گاه انسانی از جنگ با داعش و پیامدهای آن ارائه دهند. این آثار، از زندگی روزمره مردم عادی تا روایت‌های جنگجویان و آوارگان را به تصویر کشیده‌اند.
موضوعات اصلی:
- خشونت و تروریسم داعش
- مقاومت مردمی و نظامی علیه داعش
- بحران آوارگان و مشکلات انسانی
- جنایات داعش مانند نسل‌کشی و برده‌داری جنسی
- ترس و رنج مردم مناطق جنگ‌زده
فیلم‌های مهم:
Mosul (۲۰۱۹): فیلم داستانی درباره نیروهای پلیس عراقی که در موصل علیه داعش می‌جنگند.
City of Ghosts (۲۰۱۷): مستندی درباره خبرنگاران سوری که علیه داعش گزارش تهیه می‌کنند.
The Cave (۲۰۱۹): مستندی درباره یک بیمارستان زیرزمینی در سوریه که قربانیان جنگ را درمان می‌کند.

2. نقش هنرهای تجسمی و ادبیات
هنرهای تجسمی:
هنرمندان بسیاری در عراق و سوریه و سایر نقاط جهان، با نقاشی، عکاسی، و هنرهای معاصر به مستندسازی و اعتراض به جنگ و جنایات داعش پرداخته‌اند. آثار آنها اغلب در نمایشگاه‌های بین‌المللی به نمایش گذاشته شده است.
ادبیات و شعر:
نویسندگان و شاعران با قلم خود، تجربه جنگ و خشونت را به تصویر کشیده‌اند و صدای قربانیان و آوارگان را به جهان رسانده‌اند.

3. تأثیر رسانه و فضای دیجیتال
پخش زنده و شبکه‌های اجتماعی:
داعش به شکل گسترده از رسانه‌های دیجیتال برای تبلیغات و ترس‌افکنی استفاده کرد، اما در مقابل فعالان و خبرنگاران مستقل با استفاده از همین رسانه‌ها، واقعیت‌های جنگ را به جهان مخابره کردند.
مستندسازی مستقل:
بسیاری از جوانان و خبرنگاران محلی از طریق تلفن‌های همراه و شبکه‌های اجتماعی، لحظات مهم جنگ را ثبت و منتشر کردند که تأثیر زیادی بر افکار عمومی جهانی داشت.

4. پیامدهای هنری و فرهنگی
​​​​​تقویت آگاهی جهانی:
آثار سینمایی و هنری کمک کردند تا مخاطبان بین‌المللی بهتر با ابعاد پیچیده این جنگ آشنا شوند و ابعاد انسانی آن را درک کنند.
خلق هویت و حافظه جمعی:
هنر و سینما در حفظ خاطره و روایت تجربیات این دوره نقش مهمی ایفا کردند، به ویژه برای نسل‌های آینده.
چالش‌های اخلاقی و سیاسی:
برخی آثار با انتقاداتی درباره نحوه بازنمایی خشونت، استثمار درد قربانیان یا سیاسی‌کاری همراه بوده‌اند.



9. نقش ایران در کمک به مردم سوریه و عراق برای مبارزه با داعش

داعش در پی خلأ قدرت در عراق پس از خروج نیروهای آمریکایی (۲۰۱۱) و جنگ داخلی سوریه (از ۲۰۱۱) به سرعت رشد کرد.
در سال ۲۰۱۴، موصل دومین شهر بزرگ عراق سقوط کرد و خلافت خودخوانده اعلام شد.
پیشروی و حضور داعش در مرزهای ایران
داعش تهدیدی جدی برای کل منطقه، به‌ویژه شیعیان و اقلیت‌ها در عراق و سوریه بود.


نقش ایران در عراق
1. کمک نظامی مستقیم
ایران نخستین کشوری بود که پس از سقوط موصل در سال ۲۰۱۴، به دولت عراق کمک نظامی رساند.
ارسال اسلحه، مهمات و تجهیزات به بغداد و اربیل.
استفاده از پهپادها و اطلاعات برای شناسایی مواضع داعش.
2. حمایت از حشد الشعبی (نیروهای بسیج مردمی)
نیروهای حشد الشعبی با فتوای آیت‌الله سیستانی برای دفاع از کشور تشکیل شدند.
ایران نقش مهمی در سازماندهی، آموزش، تسلیح و مشاوره به این نیروها داشت.
سردار قاسم سلیمانی شخصاً در جبهه‌های اصلی، از جمله در تکریت، فلوجه و موصل حاضر بود.
3. حمایت از دولت عراق
ایران از دولت‌های نوری المالکی، حیدر العبادی و مصطفی الکاظمی برای حفظ ثبات حمایت سیاسی کرد.
هدف جلوگیری از تجزیه عراق و برقراری توازن در برابر نفوذ آمریکا بود.  

نقش ایران در سوریه
1. حمایت از دولت بشار اسد در پشتیبانی از محور مقاومت

ایران از ابتدا داعش را تهدیدی برای بقای دولت مرکزی و منطقه می‌دانست.
مستشاران نظامی ایرانی و اعضای سپاه قدس در کنار ارتش سوریه و حزب‌الله به مبارزه با داعش پرداختند.
2. حضور مستشاری سپاه قدس
مستشاران ایرانی در نبردهای کلیدی در حلب، تدمر (پالمیرا)، دیرالزور و البوکمال حضور داشتند.
نقش فرماندهان ایرانی مانند قاسم سلیمانی در هماهنگی عملیات با روسیه، سوریه و حزب‌الله حیاتی بود.
3. حمایت لجستیکی از محور مقاومت
ایران مسیرهای ارسال سلاح و نیرو را از ایران به سوریه از طریق عراق حفظ کرد.
ایجاد “کریدور زمینی تهران–بغداد–دمشق–بیروت” در دستور کار قرار گرفت.

کمک‌های انسانی و فرهنگی ایران به سوریه و عراق 
1- ارسال تجهیزات پزشکی و آمبولانس به مناطق جنگ‌زده.
2- درمان مجروحان سوری و عراقی در بیمارستان‌های ایران.
3- بازسازی برخی زیرساخت‌ها و مشارکت در بازسازی عتبات در عراق.
4- برگزاری مراسم مذهبی و فرهنگی برای تقویت همبستگی شیعیان در منطقه.

اهداف راهبردی ایران
1- هدف جلوگیری از گسترش داعش به مرزهای شرقی ایران (مثل کرمانشاه، کردستان، سیستان).
2- دفاع از محور مقاومت حفظ حلقه تهران–بغداد–دمشق–بیروت در برابر محور آمریکا–اسرائیل–عربستان.
3- نفوذ ژئوپلیتیک تقویت جایگاه ایران به‌عنوان بازیگر اصلی منطقه‌ای و مقابله با ناتو عربی.
4- پشتیبانی از شیعیان و محافظت از اماکن مقدسه (کربلا، نجف، سامرا، دمشق)، و جلوگیری از نسل‌کشی شیعیان.

ایران یکی از کلیدی‌ترین بازیگران در شکست داعش در عراق و سوریه بود. این حضور اگرچه از سوی برخی کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی و آمریکا با انتقاد روبرو شد، اما در داخل عراق و سوریه (به‌ویژه میان نیروهای مردمی و شیعیان) به عنوان نیروی مؤثر در مبارزه با تروریسم تلقی می‌شود.

نتیجه‌گیری
جنگ با داعش یک نبرد پیچیده و چندجانبه بود که نه تنها منطقه خاورمیانه بلکه امنیت جهانی را به شدت تحت تأثیر قرار داد. این جنگ نشان داد که گروه‌های افراطی با استفاده از خلأهای سیاسی و ضعف‌های امنیتی می‌توانند تهدیدی جدی ایجاد کنند و مبارزه با آن نیازمند هماهنگی منطقه‌ای و جهانی است. در عین حال، پیامدهای انسانی و فرهنگی این جنگ همچنان چالش‌های بزرگی برای بازسازی و صلح پایدار در منطقه باقی گذاشته است.

ایران یکی از کلیدی‌ترین بازیگران در شکست داعش در عراق و سوریه بود. این حضور اگرچه از سوی برخی کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی و آمریکا با انتقاد روبرو شد، اما در داخل عراق و سوریه (به‌ویژه میان نیروهای مردمی و شیعیان) به عنوان نیروی مؤثر در مبارزه با تروریسم تلقی می‌شود.
همچنین سینما و هنر به عنوان زبان جهانی، ابزار قدرتمندی برای بیان دردها، مقاومت‌ها و پیچیدگی‌های جنگ با داعش بوده‌اند. این حوزه‌ها نه تنها به ثبت وقایع کمک کرده‌اند بلکه موجب افزایش همدلی و تلاش برای عدالت و بازسازی شده‌اند.

​​​​​​​​​​​​​​

نام اثرسال تولیدکشور تولیدکنندهکارگردانموضوع / توضیحات
City of Ghosts2017آمریکامتیو هاینمنروایت گروه رسانه‌ای مقاومت در رقه علیه داعش
Mosul2019آمریکامتیو کارنهانداستان واقعی نیروهای ویژه نینوا در بازپس‌گیری موصل
The Cave2019دانمارکفیراس فیاضزندگی پزشک زن در غارهای بیمارستانی در دمشق تحت داعش
For Sama2019انگلستان / سوریهوحیده الخطيب، ادوارد واتسزندگی مادر سوری در جنگ حلب و تجاوز داعش
ISIS: The Rise of Terror2016آمریکاپتر برگبررسی ظهور داعش پس از جنگ عراق
The State2017انگلستانپیتر کوسمینسکیجذب جوانان مسلمان انگلیسی توسط داعش و سفر به سوریه
Ghosts of Syria2015فرانسهدیوید دوکِنتحلیل ترسناک از سرکوب در سوریه و نقش داعش
The Road to Mosul2017آمریکامایکل وِرسفر خبرنگار جنگی به خط مقدم موصل
The Longest War2020آمریکاجیکوب فرانربررسی طولانی‌ترین جنگ آمریکا علیه تروریسم
Of Fathers and Sons2017آلمان / سوریهطلعل درکیزندگی خانواده جهادی سوری و پرورش کودک برای جهاد
No Place for the Weak2020عراقهیکو ویگلمقاومت نظامی محلی در عراق علیه داعش
Tell Spring Not to Come This Year2015انگلستان / افغانستانساپِر کرکپاتریکسرباز افغان که علیه طالبان و داعش می‌جنگد

فهرستی از معروف‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌هایی با موضوع جنگ با داعش

با توجه به کثرت تولیدات مستند ایرانی با محوریت داعش و محور مقاومت، بررسی جامع این آثار نیازمند توجه ویژه‌ای است. از این‌رو، در صفحه‌ای اختصاصی به معرفی، تحلیل و طبقه‌بندی این مستندها خواهیم پرداخت تا تصویر روشن‌تری از نقش رسانه‌ای ایران در مواجهه با تروریسم و بازنمایی نبردهای منطقه‌ای ارائه گردد.​​​​​​​

​منتخب عکس های
جنگ با داعش