مستند علمی آموزشی

مستندهای علمی و آموزشی

مستندهای علمی عامه پسند یک ژانر سینمایی است که اطلاعات، آموزش و سرگرمی را با هم ترکیب می‌کند. آنها داستان‌ها، اکتشافات و پدیده‌های جذابی را به ما نشان می‌دهند که اغلب از توجه ما دور می‌شوند.
خب، راستش را بخواهید، همه این نوع مستند را دوست ندارند، اما شاید برای لحظه‌ای توجه مخاطب را به چند مورد از بهترین‌هایی جلب شود که پس از تماشای آنها، نگاه بیننده به جهان را تغییر می‌دهد.

همچنین دیدن این جنس مستند‌ها ایده عالی برای خانواده‌ها است که فرزندان کوچکتر خود را که این روزها همیشه مشتاق این نوع سرگرمی‌ها نیستند، آموزش دهند. برخی از مستندها زندگی را متحول می‌کنند و دیدگاه مخاطب را نسبت به جهان تغییر می‌دهند. مستند برای کسانی است که در مورد جنبه‌های مختلف جهان کنجکاو هستند و چشم اندازی جدید را دنبال می‌کنند.

بر این اساس فیلم های علمی از طریق تمرکز علمی روی موضوعات و تبدیل دستاورد های علمی به مستند یا روایت مستند، شناخته می شوند. برخی  منتقدان، فیلم مردم نگاری را هم اثری علمی می شناسند که مستلزم پژوهش روشمند است. در این آثار پژوهش بر نظریه شخصی مستند ساز می چربد. چنین فیلمی برای مخاطبِ هدف  ساخته می شود.

برخی فیلم های حیات وحش، آثار علمی محسوب می شوند که تولیدشان بر مبنای  یافته های عالمان است. به عبارت دیگر پژوهش در راز ها و دستاورد های علمی به مستند نامه و تصویر تبدیل شده است. این نوع فیلم  به پرسش هایی مثل کوانتوم چیست؟ به شیوه ای هنری پاسخ می گوید. هر نوع تفسیری  حاصل پژوهش علمی است.

زیبایی شناسی فیلم علمی، بکارگیری ابزار و  دوربین های مناسب هر علم را توصیه می کند. تاریخ علم و چهره پردازی عالمان نیز از زیر مجموعه های مستند علمی است.

مستندهای علمی معروف جهانی (با دسته‌بندی موضوعی)

نجوم، فیزیک و کیهان‌شناسی

1. Cosmos: A Spacetime Odyssey – با نیل دگراس تایسون (۲۰۱۴)

2. Cosmos: The Original Series – با کارل سیگن (۱۹۸۰)

3. The Universe – محصول History Channel (۲۰۰۷–۲۰۱۵)

4. Through the Wormhole – با مورگان فریمن (۲۰۱۰–۲۰۱۷)

5. Black Holes: The Edge of All We Know – نتفلیکس (۲۰۲۰)

زیست‌شناسی، طبیعت و اکولوژی

1. Planet Earth – BBC (۲۰۰۶ و ۲۰۱۶)

2. The Blue Planet – BBC (۲۰۰۱ و ۲۰۱۷)

3. Our Planet – نتفلیکس (۲۰۱۹)

4. Life – BBC (۲۰۰۹)

5. Night on Earth – نتفلیکس (۲۰۲۰)

6. Frozen Planet – BBC (۲۰۱۱ و دنباله در ۲۰۲۲)

7. Earth: One Amazing Day – BBC (۲۰۱۷)

زیست‌فناوری، ژنتیک، مغز و علوم زیستی

1. Human: The World Within – نتفلیکس (۲۰۲۱)

2. The Mind, Explained – نتفلیکس (۲۰۱۹–۲۰۲۱)

3. The Human Body – BBC (۱۹۹۸، بازسازی شده در ۲۰۰۱)

4. Unnatural Selection – نتفلیکس (۲۰۱۹) – درباره مهندسی ژنتیک CRISPR

5. Secrets of the Human Body – BBC (۲۰۱۷)

شیمی، فیزیک، نانوتکنولوژی

1. Horizon – مجموعه‌ای علمی از BBC که هر قسمت به یک موضوع می‌پردازد (در حال پخش از ۱۹۶۴ تاکنون)

2. Nova – PBS آمریکا (یکی از قدیمی‌ترین مستندهای علمی از ۱۹۷۴ تاکنون)

3. NOVA: Hunting the Elements – درباره عناصر جدول تناوبی

روان‌شناسی، علوم اعصاب، فناوری

1. The Mind, Explained – نتفلیکس

2. The Social Dilemma – نتفلیکس (۲۰۲۰)

3. Web of Make Believe: Death, Lies and the Internet – نتفلیکس (۲۰۲۲)

4. Connected: The Hidden Science of Everything – نتفلیکس (۲۰۲۰)

ریاضیات، منطق، کامپیوتر و هوش مصنوعی

1. The Code – BBC (۲۰۱۱) – درباره ریاضیات در طبیعت

2. AlphaGo – نتفلیکس (۲۰۱۷) – درباره هوش مصنوعی و بازی Go

3. The Great Math Mystery – PBS Nova (۲۰۱۵)

4. Coded Bias – نتفلیکس (۲۰۲۰) – درباره تبعیض در الگوریتم‌های هوش مصنوعی

5. Lo and Behold: Reveries of the Connected World – ورنر هرتزوگ (۲۰۱۶)

زمین‌شناسی، محیط زیست، تغییرات اقلیمی

1. An Inconvenient Truth – ال گور (۲۰۰۶)

2. Before the Flood – با لئوناردو دی‌کاپریو (۲۰۱۶)

3. Chasing Ice – درباره یخچال‌های طبیعی و گرمایش زمین (۲۰۱۲)

4. Breaking Boundaries: The Science of Our Planet – با دیوید اتنبرو و یوهان راک‌استروم (۲۰۲۱)

مستندهای علمی معروف ایرانی (با دسته‌بندی موضوعی)

 طبیعت، اکولوژی، زیست‌شناسی

1. راز بقا – صداوسیما، درباره حیات‌وحش ایران

2. ایران (Iran) – تولید شبکه مستند، مستندی فاخر از طبیعت و فرهنگ ایرانی

3. حیات وحش ایران – مجموعه مستندهای مستقل از مناطق مختلف (گلستان، زاگرس، البرز)

علوم انسانی، تاریخ علم

1. پروفسور حسابی – درباره زندگی دکتر محمود حسابی

2. فروغ علم در جهان اسلام – درباره دوران طلایی علم در ایران و جهان اسلام

3. علم و شبه‌علم – بررسی باورهای نادرست با دید علمی

فناوری و کارآفرینی

1. از صفر – هر فصل با یک موضوع، بخش‌هایی علمی و فناوری‌محور

2. میدون – گرچه رقابتی است، اما بعضی پروژه‌ها بُعد علمی و فناورانه دارند

3. جهش تولید دانش‌بنیان – معرفی شرکت‌ها و طرح‌های نوآورانه

برنامه‌های تلویزیونی علمی (نیمه‌مستند)

1. چرخ – شبکه چهار، گفت‌وگوی علمی و گزارش‌های مستند

2. ثریا – فناوری‌محور با تمرکز بر توانمندی‌های بومی

3. فناوران – شبکه افق، مستندی از شرکت‌های دانش‌بنیان

تهیه و تنظیم : مهدی جمالیان